Bu özlü söylemlere ben “Dize Söz” diyorum. Dize söz oluşturmak; algı, analiz ve sentezle çıkarsamayı gerektiriyor. "Kalite sadece olmak değil, değerli olmaktır."
Bir dize söz, açımlaması gerekendir. Soru çözümün temelidir. Soru sorulduğu an, çözümün alanına girilmiş olur. Bu noktada amaç gerçekleşmeye başlar. Dize söz, yoğunlaştırılmış anlam iletimidir. Yoğunlaşmak her konuda, alanda veya şeyde güç ve etki artışını işaret eder.
Söylemin Katmanları
“Olmak”: Burada sıradan varoluş, salt mevcudiyet anlamı var. Bir şeyin “olması” onun varlığını kanıtlar ama bu tek başına yeterli değildir.
“Değerli olmak”: Kaliteyi belirleyen şey, varlığın ötesinde taşıdığı anlam, katkı ve etki. Yani bir şeyin yalnızca mevcut olması değil, başkaları için, toplum için, yaşam için bir değer yaratması söz konusudur. Katma değer öznenin nitelikle buluşmasıdır. Nitelikli olmak; gücünü, etkisini ve değerini artırmak demektir.
Felsefi Açılım
Ontolojik düzeyde: “Olmak” varlığın temel koşuludur. Ama kalite, varlığın niteliğiyle ölçülür. Bir taş vardır; ama değerli taş, nadirliği ve işleviyle farklılaşır. Az bulunurluk kendi başına sıradanlığı aşar. Bu noktada önemli olan varlığın değerini kavrama bilincidir. Bunun altyapısı, eğitim ve kültürdür. Antik değeri olan işlenmiş taşları bahçe duvarında kullanmak nasıl açıklanabilir ki?
Etik düzeyde: İnsan için kalite, yalnızca yaşamak değil, yaşamı başkaları için anlamlı kılmaktır. Öğretmenliğin, şiirin, direnişin kalitesi burada ortaya çıkar: değer yaratmak. Değer yaratmak emek ve çaba gerektirir, buna sanatçılar yüreklerini de ekler…
Toplumsal düzeyde: Bir kurum, bir sistem, bir birey “vardır”; ama onun kalitesi, topluma sunduğu adalet, refah, umutla ölçülür. Bu vurguyu biraz daha genişletmek gerekir. Söz konusu olan yaşam ve yaşamda yer alan tüm varlıklardır. Tür ayrımcı yaklaşımlar etki alanını sınırlar. Dünya insanlık ailesi bunun öznesidir ama bu onun sorumluluklarını yadsımasını gerektirmez.
Pratik Yansıma
Kalite, işlevsel değer (yarar sağlamak), ahlaki değer (iyilik üretmek), ve estetik değer (güzellik yaratmak) ile birleştiğinde ortaya çıkar. Olmak bir şeydir ama her şey değildir. Olmak, olası katkılarla alanını genişleterek etkisini artırabilir.
Yani “kalite” salt varlık değil, katkıdır yani artı değerdir. Bir öğretmenin kalitesi, sınıfta bulunmasında değil, öğrencilerin ufkunu açmasındadır. Bir şiirin kalitesi, yazılmış olmasında değil, okuyanı dönüştürmesindedir. Onlara yeni ufuklar açmasındadır. Dört mevsimle sınırlı kalmayıp, beşinci mevsimi yaratabilmesindedir. Nitelik olgusu; algı, farkındalık, ön görebilirlik eşliğinde üretmek ve yaratıcılıktır.
“Kalite, varlığın gölgesi değil; değer yaratmanın ışığıdır.”
Olmak yetmez, iz bırakmak gerek,
Kalite, değerle dokunan emektir.
Salt varlık değil, anlamdır öz,
Değerli olan ise, kalıcı söz…
