Yük­sek Seçim Ku­ru­lu Baş­ka­nı Ahmet Yener'in, Tür­ki­ye'de de elekt­ro­nik oy­la­ma­ya yö­ne­lik ça­lış­ma ya­pı­la­bi­le­ce­ği yö­nün­de­ki açık­la­ma­la­rı gün­de­min yo­ğun­lu­ğun­dan bence bek­le­nen ya da ol­ma­sı ge­re­ken kar­şı­lı­ğı bul­ma­dı.

Tür­ki­ye'de elekt­ro­nik oy­la­ma, 298 sa­yı­lı Se­çim­le­rin Temel Hü­küm­le­ri ve Seç­men Kü­tük­le­ri Hak­kın­da­ki Kanun ge­re­ği, sa­de­ce yurt dı­şın­da­ki seç­men­ler için kul­la­nı­la­bi­li­yor. YSK Baş­ka­nı ko­nu­ya dair, An­ka­ra Üni­ver­si­te­si Si­ya­sal Bil­gi­ler, Hukuk ve Mü­hen­dis­lik Fa­kül­te­le­ri ile YSK'den uz­man­lar­dan olu­şan ça­lış­ma grubu oluş­tu­rul­du­ğu­nu ve şu anda, yurt dı­şın­da­ki elekt­ro­nik oy­la­ma ör­nek­le­ri­ni in­ce­le­ye­rek, bil­gi­sa­yar ve ya­zı­lım alt­ya­pı­sı­na iliş­kin ha­zır­lık­la­rı ya­pıl­dı­ğı­nı açık­la­dı. Ne demiş YSK Baş­ka­nı A. Yener “Biz Rusya, Azer­bay­can, Ame­ri­ka se­çim­le­ri­ni in­ce­le­dik. Artık dün­ya­da de­ği­şim, ge­li­şim, tek­no­lo­ji en üst dü­zey­de kul­la­nı­lı­yor. Elekt­ro­nik oy­la­ma sis­te­mi ile il­gi­li tüm ha­zır­lık­la­rı­mız yap­tık. Karar Tür­ki­ye Büyük Mil­let Mec­li­si’nde.” Bil­di­ği­niz gibi AKUT'un eski baş­ka­nı Nasuh Mah­ru­ki 20 Kasım'da tu­tuk­lan­dı. Nasuh Mah­ru­ki'nin avu­ka­tı Şeh­mus Tekik, tu­tuk­lan­ma ge­rek­çe­si­nin "Halk ara­sın­da korku, panik ve en­di­şe ya­ra­ta­cak şe­kil­de kamu dü­ze­ni­ni ve iç ve dış hu­zu­ru bo­za­cak yalan haber pay­laş­mak” ol­du­ğu­nu ve de Mah­ru­ki'nin tu­tuk­lan­ma­sı­na iki ayrı X me­sa­jı­nın ge­rek­çe gös­te­ril­di­ği­ni, bun­la­rın elekt­ro­nik oy­la­ma­la­rın sa­kın­ca­sı­nı vur­gu­la­dı­ğı­nı ifade etti.

Elekt­ro­nik oy­la­ma gibi di­ji­tal va­tan­daş­lık, va­tan­daş­lık puanı ve sos­yal kredi sis­te­mi de çok ya­kın­da gün­dem olur. Va­tan­daş­lık puanı, bir bi­re­yin dev­le­te olan uyu­mu­nu, dav­ra­nış­la­rı­nı ve top­lu­ma kat­kı­sı­nı ölç­mek ama­cıy­la kul­la­nı­lan bir pu­an­la­ma sis­te­mi. Bu tür sis­tem­ler ge­nel­lik­le sos­yal dav­ra­nış­la­rı, eko­no­mik fa­ali­yet­le­ri, hu­ku­ki geç­mi­şi ve bazen de bi­rey­le­rin sos­yal medya ya da çev­rim içi ak­ti­vi­te­le­ri­ni göz önün­de bu­lun­du­rur. Bu sis­te­min en bi­li­nen ör­ne­ği Çin'deki Sos­yal Kredi Sis­te­mi­dir. Çin'de, bi­rey­le­rin ve ku­rum­la­rın dav­ra­nış­la­rı­nı de­ğer­len­di­ren bu sis­tem, "iyi" va­tan­daş­lı­ğı ödül­len­dir­mek ve "kötü” dav­ra­nış­la­rı cay­dır­mak için ta­sar­lan­mış.
Çin’de sos­yal düzen sağ­la­mak, eko­no­mik gü­ven­li­ği ar­tır­mak için vergi öde­me­le­ri, kredi geç­mi­şi, tra­fik ih­lal­le­ri ve sos­yal dav­ra­nış­lar gibi kri­ter­ler üze­rin­den pu­an­la­ma ya­pı­lı­yor­muş. Po­zi­tif puan alan­la­ra kredi avan­taj­la­rı, düşük faiz oran­la­rı, hızlı vize iş­lem­le­ri gibi ödül­ler ve­ril­di­ği, ne­ga­tif pu­an­lar­da ise se­ya­hat kı­sıt­la­ma­la­rı ve kamu hiz­met­le­rin­den mah­ru­mi­yet gibi yap­tı­rım­lar­la so­nuç­lan­dı­ğı­nı bi­li­yo­ruz.
Çin dı­şın­da Sin­ga­pur, Güney Kore , Rusya , Bir­le­şik Arap Emir­lik­le­ri (BAE), Hin­dis­tan’da da va­tan­daş­la­rı­nın fi­nan­sal ve sos­yal fa­ali­yet­le­ri dev­let ta­ra­fın­dan takip edi­yor. Va­tan­daş­lık puanı ben­ze­ri bir yapı tam ola­rak uy­gu­lan­mı­yor, ancak po­tan­si­yel mev­cut ge­liş­me­le­ri alt­ya­pı ça­lış­ma­la­rı şek­lin­de yo­rum­la­ya­bi­li­riz.

Bizde de şu an va­tan­daş­lık puanı gibi resmi ve kap­sam­lı bir sis­tem bu­lun­mu­yor. Fakat çe­şit­li dev­let ve e-dev­let hiz­met­le­rin­de bi­rey­le­rin geç­miş dav­ra­nış­la­rı­nın de­ğer­len­di­ril­di­ği adı va­tan­daş­lık puanı sis­te­mi ol­ma­sa da ben­zer bir man­tık­la ça­lı­şan bir alt­ya­pı­nın ol­du­ğu­nu söy­ler­sek ya­nıl­mış ol­ma­yız.

Ban­ka­cı­lık sis­te­min­de kul­la­nı­lan Fin­deks kredi notu var me­se­la va­tan­da­şın eko­no­mik fa­ali­yet­le­rin­de önem­li bir de­ğer­len­dir­me. Bana göre “Vergi Borcu Yok­tur” bel­ge­si ile mali so­rum­lu­luk­la­rı­mız da ya­kın­dan takip edi­li­yor. Bil­di­ği­niz gibi bazı dev­let teş­vik­le­rin­den veya iha­le­ler­den ya­rar­la­na­bil­me­nin ön ko­şul­la­rın­dan bi­ri­si de vergi
bor­cu­nu­zun ol­ma­ma­sı. Ya da puanı ve kre­di­si yük­sek kıy­met­li va­tan­daş­lar­dan­sa­nız vergi bor­cu­nuz bile ol­mu­yor.

Yok­sul­luk yar­dı­mı, KYK burs­la­rı gibi çe­şit­li sos­yal yar­dım­lar için de bi­rey­le­rin maddi du­rum­la­rı ve borç­la­rı, gelir du­rum­la­rı ve geç­miş dav­ra­nış­la­rı de­ğer­len­di­ri­li­yor. E-Dev­let por­ta­lı üze­rin­den takip edi­le­bi­len ceza pu­an­la­rı (ör­ne­ğin, tra­fik ce­za­la­rı), SGK prim­le­ri, vergi ka­yıt­la­rı gibi bil­gi­ler de­ğer­len­di­ri­li­yor. Yani as­lın­da çok­tan
her­ke­sin he­pi­mi­zin pu­an­lan­dı­ğı­nı söy­le­ye­bi­li­rim. Çok­tan ödül­le­rin ve ce­za­la­rın sa­hip­le­ri­ni bul­du­ğu­na yemin bile ede­bi­li­rim ama is­pat­la­ya­mam.

Ana­ya­sal hak­kı­nı kul­la­na­rak se­çim­ler­de YSK üze­rin­den en­di­şe­si­ni dile ge­ti­rip elekt­ro­nik seçim sis­te­min­de yol­suz­luk ola­bi­lir, YSK’ya gü­ven­mi­yo­rum di­ye­rek kendi ki­şi­sel fik­ri­ni pay­la­şan ve ken­din­ce uya­rı­da bu­lu­nan Nasuh Mah­ru­ki gibi dü­şü­nü­yo­rum.

Elekt­ro­nik oy­la­ma sis­te­mi­ni siz­ler Tür­ki­ye için gü­ven­li bu­lu­yor mu­su­nuz? Bi­le­mi­yo­rum ama ölmüş ya­kı­nı­nın ma­aşı­nı al­ma­ya devam eden­ler, son de­re­ce gü­ven­li gör­dü­ğü­müz ban­ka­cı­lık sis­te­min­de bile he­sa­bın­dan para çal­dı­ran­lar ol­du­ğu için, adına kredi çe­ki­len­le­rin da­va­la­rı­nı ha­ber­leş­tir­di­ği­miz için hatta ki­şi­sel ve­ri­le­ri­mi­zin pa­ray­la sa­tıl­dı­ğı­nı duy­du­ğu­muz, Deep Fake vi­de­ola­rı ile se­çim­le­rin de­ğiş­ti­ği­ni gör­dü­ğü­müz, yapay ze­ka­nın ül­ke­miz­de her türlü üç­ka­ğıt­çı­lı­ğın önünü aç­tı­ğı­nı göz­lem­le­di­ğim için, seçim gü­ven­li­ği­ne dair ken­di­si ile aynı en­di­şe­yi ta­şı­dı­ğı­mı ve aynı fi­kir­de ol­du­ğu­mu söy­le­me­li­yim. Tra­fo­ya giren ke­di­ler­le bile baş ede­me­yen­le­rin elekt­ro­nik oy­la­ma sis­te­mi ile il­gi­li tüm ha­zır­lık­la­rı­mız yap­tık de­me­le­ri­ni de şaş­kın­lık­la oku­yo­rum.