Makineler ve otomasyon sistemleri insanları işsiz bırakmaya çoktan başlamıştı. Fabrika işçileri makinelerin gelişiyle işsiz kalmaya başladılar. Ancak tüketim ekonomisinde çeşitlendirilen ihtiyaçlar nedeniyle açılan yeni iş sahaları bu işsizliği hissettirmedi.
Durdurulamaz üst boyut
Yapay zeka ise bu konuda ayrı bir üst boyut. Durdurma olasılığı yok. Giderek daha karmaşık görevleri alma kapasitesi de artıyor. Makineler karar veremiyorlar, sadece programlanabiliyorlarken yapay zeka sistemleri ise karar verebiliyor, makineleri programlayabiliyor. Yapay zekayı “makinelerle bütünleşik üretim sistemleri” veya akıllı makineler, akıllı robotlar vb. olarak tanımlanmaları uygun adlandırmalar olabilir.
İlk önce basit işler elden gidecek
Yapay zekanın ilk aşamada daha az uzmanlık gerektiren mesleklerdeki çalışanların işsiz kalmasına neden olacağını düşünebiliriz. İlk aşamada giriş kontrol elemanları, danışma karşılama elemanları, çağrı merkezi operatörleri, sınırlı bir ölçüde ofis yardımcı elemanları, taksi şoförleri, bir süre sonra kamyon şoförleri...gibi işlerde çalışanların yerini alacağını düşünüyorum.
Yapay zeka bellek gücü ile parçaları sadece bir gün yapmakla kalmayıp bunu çok çabuk öğreniyor, insana göre daha da çabuk yapıyor ve günde sekiz saat değil 24 saate yakın çalışabiliyor. Acıkmıyorlar da...
Geleceğin gelişmiş yapay zekası için yapılamayacak çok az şey olduğunu düşünüyorum. Gelişmiş yapay zeka tıbbi teşhis, borsa yatırımcılığı, hava tahmini ve insan davranış modellemesi dahil olmak üzere giderek daha karmaşık görevleri kısa süre sonra ele alabilir. Çok yakında, belirli öğretmen branşlarının yerini de alabilecek ve eğitimde bir rol alabilecek. Yazılım yapabiliyor ve matematikteki karmaşık sistemlerle zaten başa çıkabiliyor.
Hangi işler yapay zeka tarafından ele geçirilecek?
Bence mesleklerin hepsi ele geçirilecek. İnsanların sahip olduğu ve yapay zeka tarafından yerine getirilemeyen nitelikleri nelerdir? Belki yaratıcılık gerektiren işler biraz direnebilir, duygusal tepkiler gerektiren işler, sanatçılar (sanatların bir çoğunu yapay zeka yapmaya başladı), tasarım sektörü, danışmanlar, psikologlar, vaka analistleri, CEO'lar gibi karar vericiler. Ve üst seviye yapay zeka sistemlerini geliştiren yazılım mühendisleri ve algoritma tasarımcıları. Bu uzmanlıklar uzun süre direnebilirler.
İşsiz kalanlar daha karmaşık işleri öğrenmek zorunda kalacaklar
Yapay zekanın İşsiz bırakacağı insanları (yapay zekanın henüz kavrayamadığı) daha karmaşık işlere yöneltmek gerekecek...ve belki de yapay zeka tarafından yaratılacak daha üst düzey işlerin yapılması için işgücü gerecektir. Şu bir gerçek ki, yeni işler basit olmayacaktır, bu yüzden insanları daha üst uzmanlık bilgilerini alabilmeleri için eğitmemiz gerekecek. Halkı, hem kapsamı azalan hem de karmaşıklığı artan bir iş piyasası için insanları yeniden eğitmek zor olacaktır ve bu daha önce pek sık karşılaştığımız bir şey de değil.
Sonuçta; yapay zeka basit işleri elimizden aldıkça daha karmaşık işleri öğrenmemiz gerekecek, Yapay zeka karmaşık işleri de öğrenince bu sefer daha karmaşıkları öğrenmemiz gerekecek... Ama bu kolay bir şey olmayabilir. Yapay zeka bizden daha kısa sürede daha karmaşık uzmanlıkları öğrenebileceğinden zamanla insanlar için iş alanı kalmayabilir.
Yapay zekadan da zeki insanlar
Yapay zeka ileride yeni iş alanları yaratsa da eğer bu yeni işler yapay zekanın (kendisince) yapamayacağı işlerse insana yer açılır, yer açılsa da bu işleri sadece çok zeki (yapay zekadan da zeki?) ve çok yetenekli insanlar başarabileceklerdir. Bu da işsizliğe geçerli ve adil bir çözüm getirmez.
Yapay zekanın zaman içinde yeniden eğitip iş verebileceğimizden çok daha fazla insanı işsiz bırakacağını söyleyebiliriz. Bunun önemli ekonomik yansımaları olacaktır, çünkü maliyeti en aza indirmek isteyen şirketler yapay zeka kullanımını artan işsizlik pahasına yapacaklardır.
İnsanlar nasıl para kazanacaklar?
İnsanlar üretemeyeceklerse nasıl para kazanacaklar ve üretilen ürünleri satın alacaklar? Bu konuda çok değişik görüşler mevcut. Büyük ölçekli ekonomik felaketleri önlemek için sosyal politikalarda köklü değişiklikler, asgari ücrette artışlar, üretimden pay verme, aile başına maaş, vatandaşlık maaşı gibi çözümler gerekecektir.
Üretimden pay vermenin mantığı şudur: Bir yapay zeka sistemi kalifiye işgücünün bir günde ürettiğinin 10 mislini üretiyor ve 8 saat yerine 24 saat çalışabiliyorsa bu işçi başına 3x10=30 kat üretim artışı anlamına gelir. İşçinin işsiz kalması halinde işçiye yine ücreti hiç çalışmasa da ödenebilir. Pay düşük olup maliyet unsuru olarak sorun doğurmaz.
Cevaplanması gereken çok soru var.
Uzun vadede emeğin sahibi işçi olmayacak, emeğin (artık emek arzını yapan yapay zeka üretim sistemleridir) ve kapitalin sahibi aynı ikişi olacaktır. İnsan yapay zeka ile rekabet edip üretemeyecek veya ürettikleri değersizleşecek, peki bu durum üretimde yeni bir çelişki doğurur mu? Üretemeyen insanlığın satınalma gücü düşük olacaktır, buna karşın yapay zeka döneminde üretim de artacaktır, peki üretilen ürünü kim satın alabilecek? Arz talep dengesi nasıl kurulacak? Yapay zeka sistemleriyle aşırı üretim doğal kaynakların aşırı sömürülmesine neden olmayacak mı?
