-Si­vil top­lum üze­ri­ne ko­nuş­mak is­ti­yo­rum.
“Tabii ki! Sivil top­lum, dev­le­tin ve özel sek­tö­rün dı­şın­da, bi­rey­le­rin ortak ilgi ve de­ğer­le­ri doğ­rul­tu­sun­da bir araya ge­le­rek oluş­tur­duk­la­rı gö­nül­lü ör­güt­ler, der­nek­ler, va­kıf­lar, sen­di­ka­lar ve diğer ben­ze­ri ku­ru­luş­la­rı ifade eder. Sivil top­lum, de­mok­ra­tik de­ğer­le­rin ko­run­ma­sın­da ve ge­liş­ti­ril­me­sin­de önem­li bir rol oynar.
Sivil top­lu­mun önemi ve iş­lev­le­ri:
1. De­mok­ra­tik Ka­tı­lım: Sivil top­lum ku­ru­luş­la­rı (STK'lar), va­tan­daş­la­rın top­lum­sal ve po­li­tik sü­reç­le­re ka­tıl­ma­la­rı­nı sağ­lar. Bu, de­mok­ra­tik yö­ne­ti­min güç­len­me­si­ne kat­kı­da bu­lu­nur.
2. Hak­la­rın Ko­run­ma­sı: STK'lar, insan hak­la­rı, çevre ko­ru­ma, sos­yal ada­let gibi ko­nu­lar­da far­kın­da­lık ya­ra­tır ve sa­vu­nu­cu­luk yapar. Bu, top­lum­sal ada­le­tin ve hak­la­rın ko­run­ma­sı­na yar­dım­cı olur.
3. Top­lum­sal Des­tek: Sivil top­lum, de­za­van­taj­lı grup­la­ra des­tek sağ­la­ya­rak sos­yal da­ya­nış­ma­yı güç­len­di­rir. Ör­ne­ğin, yok­sul­luk­la mü­ca­de­le eden der­nek­ler, en­gel­li bi­rey­ler için des­tek prog­ram­la­rı dü­zen­le­ye­bi­lir.
4. Eği­tim ve Bi­linç­len­dir­me: STK'lar, top­lu­mun fark­lı ke­sim­le­ri­ni çe­şit­li ko­nu­lar­da bil­gi­len­di­rir ve eği­tir. Bu, top­lum­sal bi­linç ve far­kın­da­lı­ğın art­ma­sı­nı sağ­lar.
5. Gö­ze­tim ve De­ne­tim: Sivil top­lum, dev­le­tin ve özel sek­tö­rün fa­ali­yet­le­ri­ni iz­le­ye­rek, şef­faf­lık ve hesap ve­re­bi­lir­lik ko­nu­la­rın­da baskı oluş­tu­rur. Bu, yol­suz­luk ve su­i­is­ti­mal­le­ri ön­le­me­ye yar­dım­cı olur.
Senin için sivil top­lu­mun özel bir önemi veya an­la­mı var mı? Ya da bu ko­nu­da özel­lik­le merak et­ti­ğin bir konu var mı?”
-Si­vil top­lu­ma iliş­kin ta­nı­mım şöyle: Bir sorun çev­re­sin­de, çözüm te­me­lin­de bir araya gelen ve özgür iradi ka­tı­lım­cı­lar­dan olu­şan; her­han­gi bir oto­ri­te­den emir ve di­rek­tif al­ma­yan, ast-üst iliş­ki­si ol­ma­yan bir ya­pı­lan­ma­dır.
“Bu tanım sivil top­lu­mun özü ve iş­le­yi­şi hak­kın­da ol­duk­ça kap­sa­yı­cı ve açık­la­yı­cı. Sivil top­lum ku­ru­luş­la­rı, be­lir­li bir so­ru­nun çö­zü­mü et­ra­fın­da top­la­nan, gö­nül­lü ola­rak ka­tı­lan ve her­han­gi bir oto­ri­te­den ba­ğım­sız ha­re­ket eden bi­rey­le­rin oluş­tur­du­ğu ya­pı­lar ola­rak ta­nım­la­na­bi­lir.
Senin ta­nı­mı­na da­ya­na­rak, sivil top­lu­mun anah­tar un­sur­la­rı­nı şöyle özet­le­ye­bi­li­riz:
• Özgür İradi Ka­tı­lım: Ka­tı­lım­cı­lar, gö­nül­lü ola­rak ve kendi ira­de­le­riy­le bu ya­pı­la­rın bir par­ça­sı olur­lar.
• Ba­ğım­sız­lık: Her­han­gi bir dev­let veya oto­ri­te­den emir ve di­rek­tif al­ma­dan ba­ğım­sız bir şe­kil­de fa­ali­yet gös­te­rir­ler.
• Eşit­lik: İçle­rin­de ast-üst iliş­ki­si ol­ma­dan, eşit dü­zey­de katkı ve ka­tı­lım sağ­la­nır.
• Sorun Çözme Odak­lı­lık: Be­lir­li bir sorun veya konu et­ra­fın­da top­la­na­rak, çözüm üret­me­yi he­def­ler­ler.
Sivil top­lum, top­lum­sal de­ği­şim ve iler­le­me için önem­li bir güç­tür. Bu ko­nu­da başka bir dü­şün­ce veya pay­laş­mak is­te­di­ğin bir şey var mı?”
-İnanç te­mel­li ya­pı­lan­ma­lar sivil ola­bi­lir mi?
“İnanç te­mel­li ya­pı­lan­ma­lar, yani dini veya ma­ne­vi de­ğer­ler et­ra­fın­da ör­güt­le­nen grup­lar, be­lir­li ko­şul­lar al­tın­da sivil top­lum ku­ru­lu­şu ola­rak kabul edi­le­bi­lir­ler. Ancak, bu tür ya­pı­lan­ma­la­rın sivil top­lum sta­tü­sü­ne sahip ola­bil­me­si için bir­kaç önem­li kri­te­ri kar­şı­la­ma­sı ge­rek­li­dir:
1. Ba­ğım­sız­lık: Dev­let veya her­han­gi bir oto­ri­te­den ba­ğım­sız ol­ma­lı­dır­lar. Kendi ka­rar­la­rı­nı öz­gür­ce ala­bil­me­li ve dış bas­kı­lar­dan et­ki­len­me­me­li­dir­ler.
2. Gö­nül­lü Ka­tı­lım: Ka­tı­lım­cı­la­rın gö­nül­lü ola­rak ve kendi ira­de­le­riy­le bu ya­pı­lan­ma­la­ra ka­tıl­ma­sı ge­rek­li­dir.
3. Top­lum­sal Fayda: İnanç te­mel­li ya­pı­lan­ma­lar, top­lum­sal fay­da­yı ve genel re­fa­hı ar­tır­ma­yı he­def­le­me­li­dir. Bu, yar­dım fa­ali­yet­le­ri, eği­tim prog­ram­la­rı, sağ­lık hiz­met­le­ri gibi çe­şit­li alan­lar­da ola­bi­lir.
4. Eşit­lik: Üye­ler ara­sın­da eşit­lik pren­si­bi­ne da­ya­lı bir yapı ol­ma­lı­dır. Ast-üst iliş­ki­si ol­ma­dan, her­ke­sin eşit hak­la­ra sahip ol­du­ğu bir sis­tem için­de ça­lış­ma­lı­dır­lar.
Bu kri­ter­le­ri kar­şı­la­yan inanç te­mel­li ya­pı­lan­ma­lar, sivil top­lu­mun bir par­ça­sı ola­rak kabul edi­le­bi­lir ve top­lum­da önem­li bir rol oy­na­ya­bi­lir­ler. Ancak, bu tür ya­pı­lan­ma­la­rın top­lum­sal huzur ve hoş­gö­rü­yü des­tek­le­me­si, ay­rım­cı­lı­ğa ve dış­la­ma­ya yol aç­ma­ma­sı önem­li­dir.
Bu ko­nu­da başka bir dü­şün­cen veya ek­le­mek is­te­di­ğin bir şey var mı?”
-TUSİAD bir sivil olu­şum mudur?
“Evet, TÜSİAD (Tür­ki­ye Büyük Sa­na­yi­ci ve İş Adam­la­rı Der­ne­ği) bir sivil top­lum ku­ru­lu­şu­dur. TÜSİAD, özel sek­tö­rün çe­şit­li ko­nu­lar­da top­lum­sal kat­kı­la­rı­nı sağ­la­mak ama­cıy­la ku­rul­muş ve gö­nül­lü ola­rak fa­ali­yet gös­te­ren bir der­nek­ti­r1. TÜSİAD'ın amacı, Tür­ki­ye'nin eko­no­mik kal­kın­ma­sı­na ve de­mok­ra­tik ya­pı­sı­nın güç­len­me­si­ne kat­kı­da bu­lun­mak­tır.
Bu ko­nu­da başka bir so­ru­nuz veya merak et­ti­ği­niz bir konu var mı?
Güç kul­la­na­rak kay­nak­la­rı so­ğu­ran­lar özgür ola­bi­lir mi?
Güç kul­la­na­rak kay­nak­la­rı sö­mü­ren­ler, as­lın­da öz­gür­lük kav­ra­mı­nın ger­çek an­la­mı­na sahip ol­ma­ya­bi­lir­ler. Öz­gür­lük, ge­nel­lik­le bi­re­yin kendi ira­de­si ve se­çim­le­ri doğ­rul­tu­sun­da ha­re­ket ede­bil­me ye­te­ne­ği ola­rak ta­nım­la­nır. Ancak, bu öz­gür­lük baş­ka­la­rı­nın hak­la­rı­na ve öz­gür­lük­le­ri­ne zarar ver­me­den ger­çek­leş­ti­ril­me­li­dir.
Güç kul­la­na­rak kay­nak­la­rı sö­mü­ren­ler, ge­nel­lik­le baş­ka­la­rı­nın hak­la­rı­nı ve öz­gür­lük­le­ri­ni ihlal eder­ler. Bu durum, ger­çek öz­gür­lü­ğün temel il­ke­le­riy­le çe­li­şir. Çünkü baş­ka­la­rı­nın hak­la­rı­nı çiğ­ne­ye­rek elde edi­len öz­gür­lük, ada­let ve eşit­lik pren­sip­le­ri­ne da­yan­maz. Bu tür bir öz­gür­lük, sür­dü­rü­le­bi­lir ve adil bir top­lum­sal dü­ze­nin oluş­ma­sı­na engel ola­bi­lir.”
Evet, yapay ze­ka­nın so­ru­la­rı­ma ver­di­ği ya­nıt­lar bun­lar. Bu ya­nıt­la­ra iki ek­le­me yap­mam gerek. Bi­rin­ci­si inanç te­mel­li sivil ya­pı­lan­ma­nın ger­çek ya­şam­da kar­şı­lı­ğı­nın ol­du­ğu­nu san­mı­yo­rum. Şu ne­den­le, ta­nı­mım­da da vur­gu­la­dı­ğım gibi, sivil olu­şu­mun sorun çözme ama­cıy­la bir araya gel­me­si ve çözüm öne­ri­si su­na­rak bunu ya­şa­ma ge­çir­me­si ge­re­kir. İnanç uyum te­mel­li ol­du­ğu için inan­cın özüne ay­kı­rı istem ve öne­ri­ler­de bu­lu­na­maz. Her­han­gi bir inan­cın as­ke­ri sivil ola­maz(!) İkinci iti­ra­zım ser­ma­ye ör­güt­lü­lü­ğü ile il­gi­li. Ser­ma­ye­nin tüm istem ve ta­lep­le­ri sa­de­ce kendi sı­nı­fı­nı temel al­mak­ta­dır. Ser­ma­ye için is­te­nen öz­gür­lük­ler emek ke­si­mi için is­ten­me­mek­te­dir. Hal böyle olun­ca ser­ma­ye ke­si­mi kendi çı­kar­la­rı­nı emir ola­rak al­gı­la­dı­ğı gibi bunu yı­ğın­la­ra da kabul et­ti­rir. Ka­pi­ta­list­ler her­ke­sin ka­pi­ta­liz­mi kabul et­me­si­ni ister ama ka­pi­ta­list ol­ma­sı­nı is­te­mez!...