Enflasyonun nedenleri nedir? Bu soruyu yapay zekaya sordum, aldığım yanıt şöyle:
“Enflasyon, çeşitli ekonomik faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. İşte en yaygın nedenlerden bazıları:
- Talep Enflasyonu: Ekonomideki toplam talep, mevcut arzı aştığında fiyatlar yükselir. Örneğin, ekonomideki bireyler ve işletmeler harcamalarını artırdığında, talep enflasyonu oluşur.
- Maliyet Enflasyonu: Üretim maliyetlerinde yaşanan artışlar fiyatların yükselmesine neden olur. Örneğin, enerji fiyatlarının artması, ürünlerin üretim maliyetlerini artırarak genel fiyat seviyesini yükseltebilir.
- Para Arzı Artışı: Merkez bankalarının piyasaya fazla miktarda para sürmesi enflasyonu tetikleyebilir. Para arzındaki artış, harcamaları artırarak talep enflasyonuna yol açabilir.
- Dış Şoklar: Küresel piyasalarda yaşanan olaylar (örneğin, petrol fiyatlarının ani yükselişi) enflasyon üzerinde etkili olabilir. Bu tür dış şoklar, üretim maliyetlerini artırarak iç piyasalarda fiyatları yükseltebilir.
- Kur Enflasyonu: Döviz kuru dalgalanmaları, ithal malların maliyetini etkileyerek enflasyona neden olabilir. Örneğin, yerel para biriminin değer kaybetmesi, ithal ürünlerin daha pahalı hale gelmesine yol açar.
- Beklentiler: İnsanların gelecekte fiyatların artacağına inanması, enflasyonu besleyebilir. İşletmeler, maliyetlerin artacağını düşündüklerinde, fiyatlarını önceden artırabilirler.
Enflasyon karmaşık bir olgudur ve bu faktörlerin birkaçı bir arada çalışabilir. Ayrıca, her ekonomi kendi dinamiklerine ve dış etkilerine göre farklı nedenlerle enflasyon yaşayabilir.”
Enflasyon nedenleri bu şekilde sıralanıyor.
Enflasyon, ekonomik kararların siyasi tercihlerle uygulanması nedeniyle oluyor. Enflasyon, servet aktarımının en etkili araçlarından biridir. Bu niteliği nedeniyle sınıfsal bir tercihtir. Erk kullananlar, devletin olanaklarını ve kurumsal gücünü arkasına aldığı zaman; kamu yararına olmayan kararlar alarak uygulamaya koyabilirler. Bu gibi durumlarda, korunan ve kollanan küçük bir azınlık (aracılar, müteahhitler, üst düzey yöneticiler), çok kısa zamanda büyük varlıkların sahibi olabilir(!) Hiç kuşkusuz aynı süreç iç üretimin desteklenmediği bir süreçle çakışır.
Bir toplumda birtakım değerler yok edilince; en başta hukuk, adalet ve adil paylaşım, enflasyon kaçınılmazdır. Hiçbir ülke bir anda demokratiklikten uzaklaşmaz. Demokrasi aşındırılırken öteki kurumlarda aşınır. Eğitim, sağlık, güvenlik bunların önde gelenleridir. Bozulma ve çözülme sürecinde barınma, korunma ve can güvenliği giderek en çok arananlardan olur(!) Ülke adım adım işgal edilir. Dış güçlerin işbirlikçileri bir kolaylaştırıcı olarak devreye girer. Yabancı emperyalistler ülkeyi işgal etse; ne eder eder, onları bir biçimde kovarsın. Nitekim İstiklal Savaşımız bunun en tipik örneğidir. Ancak işbirlikçi çıkarcılar, işgalleri kolaylaştırırlar(!) O gibi koşullarda işgalcileri kovmak kolay olmadığı gibi; bir kısım nitelikli bireyler ülkeyi terk edebilir!
Lafın özü şu; enflasyonun nedenleri belli, sonuçlarını yaşayan görüyor. O belirtilen nedenler içinde emekçilerin aldıkları ücretler yok. Zaten ülke nüfusunun %1’inin ulusal gelirden aldığı pay, en alttaki %20’lik kesimim yaklaşık olarak üç katı. Yapay Zekadan almış olduğum 2023 yılına ait gelir dağılımı tablosunu görelim:
- İlk %20 (En Düşük Gelir Grubu): %5,9
- İkinci %20: %9,8
- Üçüncü %20: %14
- Dördüncü %20: %20,5
- Son %20 (En Yüksek Gelir Grubu): %49,8
Öyle gözüküyor ki, gerçek hak sahipleri haklarına ve ülkelerine sahip çıkmadıkça bu olumsuzlukları yaşamaya devam edeceğiz. “Enflasyon altında ezdirmedik, ezdirmeyeceğiz(!)” Söylemine gülmek yetmiyor, herkes haklarına ve ülkesine sahip çıkmalıdır!...
