TMMOB, MİLLİ PARK’IN SESİ OLDU

Taş­bu­run’da ger­çek­le­şen basın açık­la­ma­sı­na Didim’deki bir­çok si­ya­si parti ve kitle ör­gü­tü tem­sil­ci­si de ka­tıl­dı. Basın açık­la­ma­sı­nı TMMOB Aydın İl Ko­or­di­nas­yon Ku­ru­lu sek­re­te­ri Tunç Er­la­çin okudu.
Er­la­çin, Aydın’a bağlı Didim ve Söke İlçe­le­rin­de bu­lu­nan Büyük Men­de­res Del­ta­sı Doğal Sit Alanı sta­tü­sü 3 Ağus­tos ta­rih­li ka­rar­na­me ile dü­şü­rül­dü­ğü­nü ifade ede­rek, bu de­ği­şik­lik­le bir­lik­te Do­ğan­bey, Akköy ve Ba­tı­köy de “kesin ko­ru­ma” sta­tü­sün­den “ni­te­lik­li ko­ru­ma” sta­tü­sü­ne dü­şü­rül­dü­ğü­nü be­lirt­ti.
Bu de­ği­şik­li­ği kabul et­me­dik­le­ri­ni ifade eden Er­la­çin, “Şöyle ki; Büyük Men­de­res Del­ta­sı Doğal Sit Alanı; Dilek Ya­rı­ma­da­sı Milli Par­kı­nı çev­re­le­yen, ül­ke­miz için ender bu­lu­nan ve gü­nü­mü­ze kadar ko­ru­nan önem­li alan­lar­dan­dır.
Doğal sit alanı nedir? Je­olo­jik de­vir­le­re ait, ender bu­lun­ma­la­rı ne­de­niy­le ola­ğa­nüs­tü özel­lik­le­re sahip, yer üs­tün­de/yer al­tın­da veya su al­tın­da bu­lu­nan ko­run­ma­sı ge­rek­li alan­lar; doğal sit ola­rak ta­nım­lan­mak­ta­dır.

Bi­yo­lo­jik çe­şit­li­li­ğin, doğal kay­nak­la­rın ve bun­lar­la iliş­ki­li kül­tü­rel kay­nak­la­rın ko­run­ma­sı ve de­vam­lı­lı­ğı­nın sağ­lan­ma­sı ama­cıy­la il­gi­li mev­zu­ata göre yö­ne­ti­len; milli park­lar, ta­bi­at park­la­rı, ta­bi­at anıt­la­rı, ta­bi­atı ko­ru­ma alan­la­rı, doğal sit alan­la­rı, sulak alan­lar, özel çevre ko­ru­ma böl­ge­le­ri ve ben­ze­ri ko­ru­ma sta­tü­sü bu­lu­nan kara, su ya da deniz alan­la­rı da ko­ru­nan alan­lar­dır.” dedi.
Er­la­çin açık­la­ma­sı­nın de­va­mın­da şu ifa­de­le­ri kay­det­ti:
3 Ağus­tos 2023 tarih ve 32268 sa­yı­lı Resmî Ga­ze­te­de ya­yın­la­nan Cum­hur­baş­ka­nı Ka­ra­rı ile Aydın İli Didim ve Söke İlçe­le­rin­de bu­lu­nan Büyük Men­de­res Del­ta­sı Doğal Sit Ala­nı­nın kesin ko­ru­ma sta­tü­sün­de­ki alan­lar kü­çül­tül­müş, bu de­ği­şik­lik­le bir­lik­te Do­ğan­bey, Akköy ve Ba­tı­köy kesin ko­ru­ma sta­tü­sün­den ni­te­lik­li ko­ru­ma sta­tü­sü­ne dü­şü­rül­müş­tür.
Söz ko­nu­su ko­ru­ma ni­te­li­ği dü­şü­rü­len alan ül­ke­mi­zin ulus­la­ra­ra­sı öneme sahip sulak alan­la­rın­dan bi­ri­dir. Bölge, flora yö­nün­den çok zen­gin olup be­lir­le­nen 804 bitki türü içe­ri­sin­den 33 ta­ne­si en­de­mik ni­te­lik­te­dir. Bun­lar­dan 6 ta­ne­si de dün­ya­da sa­de­ce bu alan­da bu­lun­mak­ta­dır. Alan, bitki çe­şit­li­li­ği ne­de­ni ile Av­ru­pa Kon­se­yi ta­ra­fın­dan Flora Bi­yo­ge­ne­tik Re­zerv alanı ola­rak kabul edil­miş­tir.
Alan, 29 tür me­me­li ile 42 çeşit sü­rün­gen türü ve çok sa­yı­da deniz can­lı­sı­na ev sa­hip­li­ği yap­mak­ta­dır. Bölge, nesli tü­ken­di­ği dü­şü­nü­len Ana­do­lu Parsı’nın ba­tı­da ya­şa­dı­ğı son nok­ta­dır. Dün­ya­da en nadir 10 deniz me­me­li­sin­den biri olan Ak­de­niz Foku da böl­de­ki kı­yı­lar­da ya­şa­mak­ta­dır.
Ala­nın delta bö­lü­mü, la­gün­ler ve tuz­cul ka­rak­ter­de­ki ba­tak­lık­lar ve düz­lük­le­ri kap­sa­yan delta öze­li­ğin­de bir kıyı sulak alan­dır. Del­ta­yı yak­la­şık 256 kuş türü, çe­şit­li amaç­lar için kul­lan­mak­ta­dır. Bu kuş­lar­dan 70’i del­ta­da üre­mek­te­dir. Nesli teh­li­ke al­tın­da olan küçük ka­ra­ba­tak, te­pe­li pe­li­kan, küçük ak­ba­lık­çıl, küçük ker­ke­nez ve ak­kuy­ruk­lu kar­tal; Delta’da üre­yen önem­li bazı kuş tür­le­ri­dir. Ay­rı­ca Men­de­res Del­ta­sı, lev­rek ve çi­pu­ra ba­lık­la­rı­nın üreme ama­cıy­la kul­lan­dı­ğı iki alan­dan biri ol­ma­sı ne­de­niy­le ül­ke­miz­de­ki ender eko­sis­tem re­zerv alan­la­rın­dan bi­ri­si­dir. Tüm bu öze­lik­le­ri ne­de­niy­le alan, ulus­la­ra­ra­sı öl­çüt­te ta­nı­nan ve ulus­la­ra­ra­sı proje ça­lış­ma­la­rı­na konu olan bir ko­ru­ma ala­nı­mız­dır.
2019 yılı iti­ba­rı ile mev­zu­at­ta ya­pı­lan de­ği­şik­ler ile ko­ru­ma sta­tü­le­ri ve ilke ka­rar­la­rı de­ğiş­ti­ril­miş ve ko­ru­ma ted­bir­le­ri es­ne­til­miş­tir. Ta­bi­at var­lık­la­rı­nın bu­lun­du­ğu doğal sit ko­ru­ma sta­tü­le­ri daha önce 1., 2. ve 3. de­re­ce iken ya­pı­lan de­ği­şik­li­ğe göre, ta­bi­at var­lık­la­rı­nın yer al­dı­ğı doğal sit alan­la­rı için “Kesin Ko­ru­na­cak Has­sas Alan­lar”, “Ni­te­lik­li Doğal Ko­ru­ma Alan­la­rı” ve “Sür­dü­rü­le­bi­lir Ko­ru­ma ve Kont­rol­lü Kul­la­nım Alan­la­rı” ola­rak üç yeni statü ta­nım­la­mış­tır. Bu de­ği­şik­li­ğe göre ko­ru­ma sta­tü­le­ri daha esnek bir hal al­mış­tır. Yine Ko­mis­yo­nun, ba­kan­lık ona­yı­na bağlı ola­rak karar alma zo­run­lu­lu­ğu ge­ti­ril­miş­tir. Tüm bun­lar bir araya ge­lin­ce sit ko­ru­ma sta­tü­sü, te­red­düt­lü bir hal al­mış­tır.
Bu süreç de Ta­bi­at Var­lık­la­rı­nı Ko­ru­ma Mer­kez Ko­mis­yo­nu ta­ra­fın­dan alı­nan kimi ilke ka­rar­la­rı­nın ko­ru­ma amaç­la­rı­na ay­kı­rı fa­ali­yet­le­rin, ya­tı­rım­la­rın ya­pıl­ma­sı ve ser­ma­ye­nin ini­si­ya­ti­fi­ne terk edecek or­ta­mın oluş­ma­sı so­nu­cu­nu or­ta­ya çı­kar­mış­tır.
Diğer yan­dan, bu yö­net­me­lik ön­ce­sin­de sür­dü­rü­le­bi­lir ko­ru­ma ve kul­la­nım alan­la­rı­nın ta­nım­lan­ma­sın­da diğer ko­ru­ma de­re­ce­le­ri olan kesin ko­ru­na­cak has­sas alan­lar veya ni­te­lik­li doğal ko­ru­ma alan­la­rıy­la kur­du­ğu iliş­ki, mer­ke­zi bir rol oy­na­ma­sı­na rağ­men 2019’da baş­la­yan ve bu­gü­ne kadar sü­re­ge­len mev­zu­at de­ğiş­lik­le­ri, bu sta­tü­le­rin iliş­ki­le­ri­ni de ko­par­mış­tır. Ko­ru­ma alan­la­rı­nın salt coğ­ra­fi bir sınır ola­rak ni­te­lik­le­rin­den arın­dı­rıl­mış bir arazi gibi ele alın­dı­ğı, resmi ga­ze­te­de ya­yım­la­nan ka­rar­lar­la gün yü­zü­ne çık­mak­ta­dır.

Mev­zu­at de­ği­şik­li­le­ri ve hu­ku­ka ay­kı­rı ilke ka­rar­la­rı ile ko­ru­nan alan sta­tü­sü­nün ye­ni­den de­ğer­len­di­ril­me­si, ala­nın bi­yo­lo­jik çe­şit­li­li­ği, hid­ro­lo­ji­si, hid­ro­je­olo­ji­si başta olmak üzere her açı­dan eko­lo­jik te­mel­li bi­lim­sel araş­tır­ma ya­pı­la­rak be­lir­le­nir. Statü de­ği­şik­li­ği şartı olan eko­lo­jik te­mel­li bu bi­lim­sel ra­po­ru sa­de­ce Çevre, Şe­hir­ci­lik ve İklim De­ği­şik­li­ği Ba­kan­lı­ğı dü­zen­le­ye­bi­le­cek­ken ba­kan­lık, bu ra­po­ru hiz­met alımı ile be­lir­le­di­ği kurum ve fir­ma­la­ra ha­zır­lat­mak­ta­dır.
Ba­kan­lık; Sit Alan­la­rı Yö­ne­tim Sis­te­mi (SAYS) ile statü de­ği­şik­li­ği ile il­gi­li tüm belge ve bil­gi­le­ri SAYS veri ta­ba­nı­na ak­ta­rıp, ka­mu­oyu ile pay­laş­tı­ğı­nı beyan et­mek­te­dir. Ancak ka­mu­oyu ile pay­laş­tı­ğı il­gi­li web si­te­si­ne “ https://​says.​csb.​gov.​tr/​” eri­şim sağ­la­na­ma­mak­ta­dır.
Çevre, doğal ve ta­bi­at var­lık­la­rıy­la bir bü­tün­dür. Ül­ke­miz­de doğal sit­le­rin ve ta­bi­at var­lık­la­rı­nın ko­run­ma­sı kap­sa­mın­da statü de­ği­şik­le­ri­nin ya­pıl­ma­sı, bir mev­zu­at ya da idari de­ği­şik­li­ği­nin öte­sin­de ko­ru­ma po­li­ti­ka­sı de­ği­şik­li­ği­dir. Bu de­ği­şik­lik kamu po­li­ti­ka­la­rın­da­ki mer­ke­zi­leş­me­nin ve dev­le­tin mali kay­nak üre­ti­min­de in­şa­at, maden, ener­ji ve gıda sek­tö­rü­ne olan ba­ğım­lı­lı­ğın so­nuç­la­rı­nı içer­mek­te­dir. Özel­lik­le kül­tür ve doğa var­lık­la­rı­nın in­şa­at, maden, ener­ji, alt yapı ve gıda ya­tı­rım­la­rı kar­şı­sın­da ko­ru­ma dü­zey­le­ri­nin yasal de­ği­şik­lik­ler­le bir­lik­te pek çok defa de­ğiş­ti­ril­me­si; ko­ru­ma ko­nu­sun­da uzman kurul ve ko­mis­yon ka­rar­la­rı­na yan­sı­yan “es­ne­me­ler” ve son ola­rak yük­sek kurul ve ko­mis­yon­lar­ca alı­nan ilke ka­rar­la­rı, mev­cut ik­ti­da­rın ser­ma­ye ile olan iliş­ki­sin­den do­la­yı kamu ya­ra­rı aley­hi­ne so­nuç­lan­mak­ta­dır.
TÜM BU BİLİMSEL VE TEKNİK GER­ÇEK­LER OR­TA­DAY­KEN SO­RU­YO­RUZ;
• Söz ko­nu­su statü de­ği­şik­li­ği hangi bi­lim­sel te­mel­li eko­sis­tem ra­po­ru­na göre ya­pıl­dı?
• Ko­ru­ma sta­tü­sü de­ği­şik­li­ği için Ko­mis­yo­nun, alt ko­mis­yon­la­rın ve Genel Mü­dür­lü­ğün ge­rek­çe­le­ri ne­ler­dir ?
• Böl­ge­de yo­ğun­la­şan ser­ma­ye ya­tı­rım­la­rı­nın bu statü de­ği­şik­li­ği ile her­han­gi bir bağ­lan­tı­sı var mıdır ?
• Sa­de­ce Ba­kan­lık ta­ra­fın­dan ya­pı­la­bi­lecek olan Doğal Sit Alan­la­rın­da ya­pı­la­cak olan en az 4 mev­si­mi kap­sa­yan Eko­lo­jik Te­mel­li Bi­lim­sel Araş­tır­ma Ra­po­ru neden hiz­met alımı ile ha­zır­la­tıl­mak­ta­dır?
• Bi­lim­sel Araş­tır­ma Eki­bin­de; orman mü­hen­di­si, zi­ra­at mü­hen­di­si, bi­yo­log, şehir plan­cı­sı, su ürün­le­ri mü­hen­di­si, je­olo­ji mü­hen­di­si, pey­zaj mi­ma­rı, çevre mü­hen­di­si, ha­ri­ta ka­dast­ro mü­hen­di­si ve il­gi­li diğer mes­lek grup­la­rı bu­lun­mak­ta mıdır?
• Statü de­ği­şik­li ile bir­lik­te, böl­ge­de ar­ta­cak olan insan yo­ğun­lu­ğu ve pey­zaj bü­tün­lü­ğü­nün bo­zul­ma­sı­nın eko­lo­jik tah­ri­bat ya­ra­ta­ca­ğı ön­gö­rü­sü ya­pıl­mış mıdır?
• “Ni­te­lik­li Doğal Ko­ru­ma Alan­la­rı” ve “Sür­dü­rü­le­bi­lir Ko­ru­ma ve Kont­rol­lü Kul­la­nım Alan­la­rı” için izin ve­ri­lecek fa­ali­yet­le­rin kay­nak kir­li­li­ği, de­niz­sel akın­tı ve ha­re­ket­ler ile uzun va­de­de Dilek ya­rı­ma­da­sı Mili Par­kı­nı ve sulak alan eko­sis­te­mi­ni olum­suz yönde et­ki­le­ye­ce­ği de­ğer­len­di­ril­miş midir?
• Statü de­ği­şik­li­ği ile böl­ge­de mev­cut bu­lu­nan ve plan­la­nan in­şa­at, maden, ener­ji ve gıda ya­tı­rım­la­rı­nın, hem lo­jis­tik ka­ra­sal fa­ali­yet­le­ri hem de çev­re­sel et­ki­le­ri ba­kı­mın­dan ya­ra­ta­ca­ğı risk­ler be­lir­len­miş midir?

Vur­gu­la­mak ge­re­kir ki iklim kri­zi­nin bu denli de­rin­leş­ti­ği; ku­rak­lık, su krizi, yan­lış hid­ro­lo­jik plan­la­ma­lar, kir­li­lik gibi ne­den­ler­le su kay­nak­la­rı­mı­zın, sulak alan­la­rı­mı­zın gün geç­tik­çe azal­dı­ğı; ül­ke­miz­de bu­lu­nan su kay­nak­la­rı­nın yö­ne­ti­mi­nin ulus­la­ra­ra­sı boyut ka­zan­dı­ğı böy­le­si bir dö­nem­de ya­pı­la­nan statü de­ği­şik­li­ği­nin so­nuç­la­rı, ma­ale­sef ki eko­lo­jik bir yıkım ya­ra­ta­cak­tır.
Böl­ge­de hızla artan balık çift­lik­le­ri, ka­ri­des çift­li­ği, je­oter­mal son­daj ile arama, kömür ma­den­ci­li­ği gibi bir çok çev­re­sel risk ba­rın­dı­ran ya­tı­rım­lar var­ken, üs­tü­ne plan­sız kent­leş­me­nin ve yan­lış tarım uy­gu­la­ma­la­rın ya­rat­tı­ğı eko­lo­jik tah­ri­bat­lar gün­be­gün or­ta­day­ken, Büyük Men­de­res Del­ta­sı Doğal Sit Alanı Dilek Ya­rı­ma­da­sı ve Büyük Men­de­res Del­ta­sı Milli Parkı’ndan asla vaz­geç­me­ye­ce­ğiz.
Eko­lo­jik yı­kı­ma karşı her türlü tah­ri­ba­tın kar­şı­sın­da; doğal, temiz, sağ­lık­lı ve adil bir yaşam mü­ca­de­le­si­nin ise her zaman ya­nın­da ol­du­ğu­mu­zu bil­di­rir, sü­re­cin ta­kip­çi­si ol­du­ğu­mu­zu ve ge­re­kir­se il­gi­li hu­ku­ki sü­re­ci baş­la­ta­ca­ğı­mı­zı ba­sı­na ve ka­mu­oyu­na du­yu­ru­ruz.

HABER: ELİF DİKBAŞ