☰
✕

Zey­tin­yağ­lı yi­ye­mem aman!

ZEYTİNYAĞ­LI YİYEMEM AMAN" tür­kü­sü­nün acı ger­çe­ği;
Bursa yö­re­si­ne ait bu türkü 2 Kasım 1954 ta­ri­hin­de İhsan Kap­la­yan' dan kay­nak gös­te­ri­le­rek Mu­zaf­fer Sa­rı­sö­zen ta­ra­fın­dan der­len­miş­tir.
Mars­hall Planı 2. Dünya Sa­va­şı son­ra­sın­da 1947 yı­lın­da öne­ri­len ve 1948-1951 yıl­la­rı ara­sın­da yü­rür­lü­ğe konan ABD kay­nak­lı bir eko­no­mik yar­dım pa­ke­ti­dir. Ara­la­rın­da Tür­ki­ye'nin de bu­lun­du­ğu 16 ülke, bu plan uya­rın­ca ABD'den eko­no­mik kal­kın­ma yar­dı­mı al­mış­tır. ABD geç­miş­ten beri dün­ya­nın en büyük mısır üre­ti­ci ül­ke­si­dir. ABD bi­rik­miş olan mısır dağ­la­rı­nı erit­me­nin bir yolu ola­rak mı­sı­rö­zü yağı ih­ra­ca­tı­nı keş­fet­miş­tir. Mars­hal yar­dı­mı­nın ko­şul­la­rın­dan biri Tür­ki­ye'nin ABD'den mı­sı­rö­zü yağı al­ma­sı­dır. (Yeni Sö­mür­ge­ci­lik Açı­sın­dan Gıda Em­per­ya­liz­mi, Osman Nuri Koç­türk, Top­lum Ya­yın­la­rı, 1966).
Buna koşut ola­rak Tür­ki­ye'de ilk mar­ga­rin fab­ri­ka­sı ku­ru­lur. Yine aynı dö­nem­de yüz bin­ler­ce zey­tin ağacı sö­kü­le­rek bir kat­li­am ya­pı­lır. Kalan zey­tin ağaç­la­rın­dan elde edi­len zey­tin­ya­ğı­nın büyük bö­lü­mü ABD ta­ra­fın­dan Dolar kar­şı­lı­ğı alı­nır ve mı­sı­rö­zü yağı TL. kar­şı­lı­ğı sa­tı­lır. Türk in­sa­nı zey­tin­ya­ğın­dan so­ğu­tu­la­rak mısır özü ya­ğı­na ve mar­ga­ri­ne alış­tı­rı­lır. Bu amaç­la zey­tin­ya­ğı ısı­nır­sa kan­ser yapar gibi ya­lan­lar uy­dur­mak­tan da geri ka­lın­maz. Hâl­bu­ki zey­tin­ya­ğı halk ağ­zın­da­ki de­yi­şiy­le du­man­laş­ma de­re­ce­si en yük­sek (en zor yanan) sıvı yağ­lar­dan bi­ri­dir.
Bu­nun­la da ka­lın­maz, kö­tü­le­mek için tıpkı bugün ya­pı­lan halk­la iliş­ki­ler en­düst­ri­si ça­lış­ma­la­rı gibi “Zey­tin­yağ­lı yi­ye­mem aman, bas­ma­dan fis­tan gi­ye­mem aman…” diye türkü si­pa­riş edi­lir ve ül­ke­nin en po­pü­ler tür­kü­sü ya­pı­lır.
Katı yağ/mar­ga­ri­ne mah­kûm edi­len halk, 20-30 yılda bir kaşık yağa bile muh­taç hâle ge­ti­ri­lir. Ve basma giyen ka­dın­lar, plas­tik giy­si­ler­le ta­nış­tı­rı­lır…


Zey­tin yağlı yiyin, basma, fis­tan giyin...