YÜZ YA­ŞIN­DA

Yer­yü­zün­de 2025 yılı iti­ba­riy­le in­san­la­rın 100 ya­şı­na kadar ya­şa­ma sü­re­si müm­kün olu­yor. Hatta artık yüz artı ömrü olan­lar bile var.
Bu yaşa kadar ya­şa­mış, ama ba­kı­ma muh­taç ol­ma­yan, ih­ti­yaç­la­rı­nı ken­di­si kar­şı­la­yan­la­rı kas­te­di­yo­rum.
An­ne­min sık sık tek­rar­la­dı­ğı duası; ele ayağa düş­me­den, çocuk ve to­run­la­rı­na yük ol­ma­dan bu dün­ya­dan gi­de­bil­mek­ti.
Bu yaşa kadar ya­şa­yan­la­rın sa­yı­sı her geçen gün ar­tı­yor. İngil­te­re, Al­man­ya, Ja­pon­ya, Çin ve Rusya ilk beş sı­ra­da yer alı­yor.
Ber­lin’den sek­sen ya­şı­nı dol­du­ran­la­ra İlçe Be­le­di­ye Baş­ka­nı’ndan kut­la­ma teb­rik kar­tıy­la, yal­nız­lı­ğa karşı sos­yal da­nış­man ad­re­si bil­di­ri­len mek­tup ge­li­yor. Dok­san ya­şı­na ula­şan­la­ra, çoğu gö­nül­lü sos­yal da­nış­man­la çiçek bu­ke­ti yol­la­nı­yor. Yüz yaşı ve üstü ya­şa­yan­la­ra idare eden Büyük Şehir Be­le­di­ye Baş­ka­nı şah­sen kut­la­ma­ya ge­li­yor.
Bir insan savaş, fe­lâ­ket ve ka­za­lar­dan ko­run­muş­sa, uzun ve sağ­lık­lı yaşam için for­mül­le­ri var el­bet­te.
İyi bes­len­me ço­cuk­luk yaşta baş­la­na­cak. Az kır­mı­zı et bol sebze, meyve ve bol bol zey­tin­ya­ğı tav­si­ye edi­li­yor.
Bil­has­sa emek­li olan­lar evde uzun süre otu­ru­yor, az ha­re­ket edi­yor. Yü­rü­yüş ve spor kas ve ke­mik­le­re iyi ge­li­yor.
Yaş alan yal­nız­lı­ğa çe­kil­me­me­li. Alman vakıf ve der­nek­le­ri yaş­lı­la­rın ka­tıl­ma za­ma­nı­na göre et­kin­lik­ler or­ga­ni­ze edi­yor.
Genç­le­rin ça­lış­ma sa­at­le­ri baş­la­ma ve sona erme za­ma­nın­da dok­tor ran­de­vu­la­rı ve­ril­me­me­li. Ki oto­büs, tren o sa­at­ler­de çok ka­la­ba­lık olu­yor. Çoğu emek­li­ler araba kul­lan­mı­yor, Be­le­di­ye tra­fik araç­la­rıy­la gidip, ge­li­yor.
Uzun süre sağ­lık­lı ya­şa­mı müm­kün kılan for­mül­le­rin ba­şın­da tıp ge­li­yor. O halde sağ­lık kont­rol­le­ri, hasta ol­ma­dan ya­pıl­ma­lı.
Has­ta­lık si­gor­ta­la­rı ad­la­rı­nı de­ğiş­tir­di, artık Sağ­lık Si­gor­ta­sı, de­ni­yor. Çünkü has­ta­nın mas­ra­fı, kont­rol­den sağ­lık­lı ya­şa­mak­tan daha fazla olu­yor.
Tıpta yeni bu­luş­lar sağ­lık­lı ya­şa­mı, ömrü uza­tı­yor. Bugün Ko­ro­na aşı­sı­nın po­zi­tif yan et­ki­si ol­du­ğu­nu oku­dum. Bu aşı kan­ser has­ta­lı­ğı­nı dur­du­ru­yor, ba­ğı­şık­lık sis­te­mi­ni güç­len­di­ri­yor.
1800 yı­lın­da yaş sı­nı­rı 40, 1900 yı­lın­da 50, 2021 yılı iti­ba­riy­le 80 idi. Tıp iler­le­dik­çe yaş sı­nı­rı yük­se­li­yor.
Do­ğuş­tan var olan ka­lı­tım, ge­ne­tik iyi bes­len­mey­le ko­ru­mak müm­kün olu­yor. Do­ğuş­tan anne ba­ba­dan alı­nan ri­zi­ko­ya karşı tıpta alı­nan ön­lem­ler var, ama ta­ma­mıy­la de­ğiş­tir­mek im­kân­sız.
Mi­de­ye iyi gelen gıda, beyne de iyi ge­li­yor. İnsan vü­cu­du­nun
Fi­zi­ki ve ruh­sal ya­pıy­la bir bütün ol­du­ğu unu­tul­ma­ma­lı.
Ruhu da bes­le­mek ge­re­kir, iyim­ser­lik ve ne­şe­li olmak en önem­li ilaç­la­rı. Bil­has­sa azın­lık her­han­gi bir gruba ait olan­lar, ço­cuk­la­rı­nı bi­linç­li ye­tiş­tir­me­li­dir.
Cilt rengi, adı veya gö­rü­nü­şü başka olan­lar ay­rım­cı­lık­la kar­şı­la­şın­ca, ço­cuk­ta bir hata ol­ma­dı­ğı söy­len­me­li. Aşağı olan, kötü olan ye­tiş­kin polis, öğ­ret­men olsa dahi kar­şı­sın­da­ki­dir. Bu bi­linç ve güç çok küçük yaşta ve­ril­me­li­dir.
Ne­şe­li insan her kötü du­rum­da gü­lü­necek bir sebep bu­la­bi­lir. Hazır cevap ver­me­yi çocuk yaşta öğ­re­til­me­li. Çoğu kez ağ­la­na­cak, si­nir­le­necek halde gü­le­bil­me­yi be­cer­mek ruh sağ­lı­ğı­na çok iyi gelir.
Hazır cevap ve­re­bil­mek için şim­di­ki za­ma­nı ya­şa­ma­yı öğ­ren­miş olmak şart­tır. Geç­mi­şin keş­ke­le­riy­le bey­ni­ni meş­gul eden, ge­lecek plân­la­rıy­la kafa yoran insan, bu anı, şim­di­ki za­ma­nı ya­şa­ya­maz. Anın­da uygun cevap ve­re­me­yin­ce, yine geç­mi­şe kafa ta­kı­lı kalır, ka­fa­na takma.
Mide kadar bey­nin de be­si­ne ih­ti­ya­cı ol­du­ğu­nu unut­ma­mak gerek, yani oku­ya­rak öğ­ren­me­ye öğ­ret­me­ye devam etmek, bey­nin iş­len­me ka­pa­si­te­si art­mış olur. Dok­tor­lar bey­nin çok az bir bö­lü­mü kul­la­nıl­dı­ğı­nı söy­lü­yor­lar. Aynı şe­kil­de ak­ci­ğer kirli şehir ha­va­sın­da ken­di­ni ko­ru­ma­ya alı­yor, derin nefes alma ihmâl edi­li­yor. Çin’de or­man­da ak­ci­ğer ban­yo­su di­yor­lar. Or­man­da yü­rü­yüş ya­pa­rak, jim­nas­tik ya­pa­rak derin nefes al­ma­yı sağ­la­mak sağ­lık­lı ömrü uza­tır.
Se­vi­len bir uğ­ra­şıy­la din­len­me­yi de ihmâl et­me­mek ge­rek­li­dir. Emek­li olun­ca ener­ji sona erer, ara ve­ril­mez­se yani pil biter. Kimi se­ya­hat ede­rek, kimi kitap oku­ya­rak veya ya­za­rak din­len­me­yi sever. Her­kes kendi bün­ye­si­ne uyan meş­ga­le­yi seç­me­li­dir. Konuk işçi ola­rak Al­man­ya’ya gelen ilk nesil hasta hasta işe git­ti­ler, hiç din­len­me­di­ler.
Emek­li olun­ca evde otur­ma ye­ri­ne, to­run­lar­la güzel vakit ge­çir­me­li­dir. Ja­pon­ya’da hu­zu­rev­le­ri­ne yakın çocuk ko­ru­ma ev­le­ri var ol­du­ğu­nu oku­yo­rum, kreş, ana okulu gibi.
Maddi im­kâ­nı olan­lar ka­lem­le ha­ri­ta üze­rin­de se­ya­hat etme za­ma­nın­dan önce se­ya­ha­te git­me­li, ge­le­cek­te anı­lar­la daha renk­li ya­şa­mış olur.
Belli bir yaş­tan sonra in­ter­net kul­lan­ma­yı öğ­ren­mek zor olu­yor. Buna rağ­men Yük­sek Halk Okulu, der­nek, vakıf ve diğer ku­ru­luş­la­rın aç­tı­ğı kurs­la­ra ka­tıl­mak torun ve genç­ler­le ile­ti­şim kur­ma­da ko­lay­lık sağ­lar, zihni ge­liş­ti­rir.
Mar­got Fri­edländer 103 ya­şın­da vefat etti. Nazi top­la­ma ölüm kam­pın­dan kur­ta­rıl­dı. Tüm Alman hal­kın­dan nef­ret etme, kin tutma ye­ri­ne, okul­la­ra gi­de­rek öğ­ren­ci­le­re hi­kâ­ye­si­ne an­lat­tı. Ölün­ce­ye kadar fa­şiz­me karşı de­mok­ra­si­yi ku­ru­ma­nın öne­mi­ni an­lat­tı.
Demek ki kötü, ne­ga­tif duy­gu­lar in­sa­nın önce ken­di­si­ni ze­hir­ler, sonra çev­re­si­ne, hatta çoğu kez sev­di­ği in­san­la­ra zarar verir, ömrü kı­sal­tır.
Akıl yaşta değil baş­ta­dır. Ak­lı­nı kul­la­nan sağ­lık­lı ya­şa­ma­yı öğ­re­nir, de­ne­yim­le­rin­den fay­da­la­nır.
Hoşça kalın!

Bu ko­nu­da oku­ma­ya devam et­ti­ğim kitap:
Prof.​Dr. Ingo Fro­bö­se, Die Ge­sund­he­its­for­mel der 100-jähri­gen,
ZS-Ver­lag, Münc­hen, 2020

ISBN 978-3-96584-061-4