Twitter profillerinde, kendilerini kripto "uzmanları", "analistler" veya "eğitimciler" olarak tanımlayan büyük sosyal medya kitlelerine sahip “kripto etkileyicileri,” küresel dijital para pazarlarını tek bir tweet ile hareket ettirebilir durumdalar.
Geçen yıl ABD’de kripto para borsası FTX'in çöküşü bu piyasada önemli bir şok etkisi yaptı. Bu şokta, kripto para piyasasının büyüklüğü 2021'deki 3 trilyon dolarlık zirvesinden 2022 sonunda 1,2 trilyon dolara düştü, büyük kayıp yaşayan bireysel ve kurumsal yatırımcılar oldu. ABD resmi makamları, son zamanlarda yatırımcıları piyasalardaki oynaklık ve dolandırıcılık riski konusunda uyardılar.
Kripto etkileyicileri hakkında, Harvard Business School internet sitesinde yer alan ve Kristen Senz tarafından hazırlanan 07 Nisan 2023 tarihli yazıda Harvard Üniversitesi öğretim üyesi Joseph Pacelli'nin araştırması ele alındı. Yazıda bahsedilen araştırmaya göre, bireysel yatırımcılara özellikle "uzmanlardan" gelen çevrimiçi kripto tavsiyelerine uyanların önemli finansal kayıplara uğrayabileceği ortaya konmuş. Birçoğu yurtdışında bulunan ve çevrimiçi takma adlar kullanan kripto etkileyicileri, takipçilerine nadiren dijital varlıkları satmalarını tavsiye ediyorlar. Araştırma bulgusuna göre paylaşımlarda; "Kripto yatırımlarının insanların yatırım yapması için yeni bir fırsat tanıdığı, elde tutmak gerektiği, - bu para sonunda fırlayacak" fikirleri pompalanmakta.
Pacelli ve arkadaşları, iki yıllık bir süre boyunca 36 kripto para etkileyicisinin attığı ve değişik kripto para birimlerini işaret eden yaklaşık 36.000 tweet'i analiz etti. Tweet'lerin, kripto para birimlerinden bahsedilen ilk günde ortalama olarak yüzde 1,83'lük bir getiri ile ilişkili olduğunu, ancak arkasından gelecek önemli kayıplarla da ilişkili olduğunu, üç ay sonra da ortalama yüzde 19'luk bir kayıp oluştuğunu buldular.
Kripto etkileyicilerinin tweet'lerinin dijital varlık yatırımlarının getirilerine nasıl dönüştüğünü anlamak için araştırmacılar, 35.569 tweeti içeren örneklemlerindeki her kripto sözünü, kripto verilerini izleyen bir web sitesi olan CoinGecko'nun günlük fiyat oranlarıyla eşleştirdiler. Daha sonra iki ila 90 gün arasındaki zaman dilimleri boyunca getirileri hesapladılar.
Aynı araştırmacılar, bir kripto etkileyicisinin tweetinden gelen tavsiyeleri takip eden yatırımcıların, ortalama olarak, ilk iki günde mütevazı getiriler görebileceğini ve azalan getirilerin yaklaşık beşinci günde kayıplara dönüşebileceğini öne sürüyorlar. 10. günde ise yatırımcılarda ortalama yüzde 2,2 kayıp oluştuğunu tespit etmişler.
Twitter profillerinde kendilerini kripto "uzmanları", "analistler" veya "eğitimciler" olarak tanımlayan örneklemdeki etkileyicilerin, yatırımcılara tweet atarken uzman olmayanlara kıyasla ortalama yüzde 4,5 puan daha pahalıya mal oldukları görülmüş. Pacelli, bu sonuçların özellikle rahatsız edici olduğunu söylüyor, "bunlar daha güçlü tavsiyeler vereceğini umduğunuz insanlar."
Kripto etkileyicilerinin tweetlerinin yüzde 15'inden azı olumsuz iken çoğu tweetin heyecan yarattığı ve takipçileri satın almaya çağırdığı görülmüş. Amerika kanunlarında bu konuda yeterli cezai düzenleme olmadığını da belirten Pacelli, "Kimse size ne zaman çıkacağınızı söylemiyor ve bazen kriptodan çıkmak çok zor oluyor, insanlar potansiyel olarak bu pozisyonda sıkışıp kalıyor ve çok para kaybediyorlar." Bu endişelere rağmen, kripto etkileyicilerinin sosyal medyadaki yatırım tavsiyelerinin genel değerini belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor.
Dünya Ekonomik Forumu (World Economic Forum) tarafından 2021 yılında yapılan araştırmaya göre, dünyada kripto paraya yatırım aracı olarak kullanma amaçlı en çok ilgi gösteren ülke vatandaşları açıklandı. 2021’de 74 ülke içinde Türkiye yüzde 16 ile dünyada 4'üncü, Avrupa'da ise ilk sırada yer aldı. Avrupa ülkeleri kripto paraya ilgi çok düşük düzeyde. En büyük yatırım aracı olarak kullanım yüzde 11’le Yunanistan. 74 ülke içinde en az kripto para kullanan ülkeler ise yüzde 4 ile Japonya ve Danimarka. Bu nedenle, 2022’deki şoktan en çok etkilenenler içinde Türkiye’deki yatırımcıların da olduğunu söyleyebiliriz.
Ülkemizde, 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunun piyasa dolandırıcılığı başlıklı 107. maddesi bu tarz fiilleri para ve hapis cezası ile cezalandırmayı öngörmektedir. Yasa maddesinin ikinci fıkrası; Piyasalar ve sermaye piyasası araçlarının fiyatlarını, değerlerini veya yatırımcıların kararlarını etkilemek amacıyla yalan, yanlış veya yanıltıcı bilgi veren, söylenti çıkaran, haber veren, yorum yapan veya rapor hazırlayan ya da bunları yayan ve bu suretle menfaat sağlayanlar üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılırlar, şeklindedir.
Tweet, paylaşım ya da altına yorum yapmak ile de piyasa dolandırıcılığı suçu işlenmiş olabilir. Yatırım tavsiyesi içeren ve yatırımcıları etkileme amaçlı paylaşımlarda YTD (yatırım tavsiyesi değildir) yazmak, ilgili yazıyı yazarak paylaşanı sorumluluktan kurtaramayabilir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından 16 Nisan 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına ilişkin Yönetmelik’te; Ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların kullanılmaması düzenlenmiştir. Yönetmeliğe göre; Ödeme hizmeti sağlayıcıları, ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılacağı bir şekilde iş modelleri geliştiremez, bu tür iş modellerine ilişkin herhangi bir hizmet sunamaz. Ödeme ve elektronik para kuruluşları, kripto varlıklara ilişkin alım satım, saklama, transfer veya ihraç hizmeti sunan platformlara veya bu platformlardan yapılacak fon aktarımlarına aracılık edemez.
TCMB konu ve Yönetmelikle ilgili açıklamasında; kripto varlıkların herhangi bir düzenleme ve denetim mekanizmasına tabi olmadığı, merkezi bir muhatabın bulunmadığı, piyasa değerlerinin aşırı oynaklık gösterebildiği, anonim yapıları dolayısıyla yasadışı faaliyetlerde kullanılabildiği gibi nedenlerle ilgili taraflar açısından önemli riskler barındırdığını vurgulamıştır.
2023 yılında tekrar hareketlenmeye başladığı görülen kripto paraların sermaye piyasası aracı olup olmadığı konusunda da farklı görüşler bulunmaktadır. Yukarıdaki iki düzenleme bir arada ele alındığında; ülkemizde kripto paralar, ödeme aracı değildir, sadece kazanç beklentisi için kullanılabilir ya da saklayıp değer saklama aracı yapılabilir. Kripto paraların borsalar kullanarak alımı-satımı yapılabilir, bankalarda paraya çevirip çekilebilir, Bu paraların değer kazanması veya kaybetmesi oynaklık ve yüksek risk içerdiğinden yatırımcının dikkatli olması gereklidir.
Yararlanılan kaynak : Kristen Senz, When Celebrity ‘Crypto-Influencers’ Rake in Cash, Investors Lose Big - Harvard Business School internet sitesi 07.04.2023